Việc áp dụng cơ chế quay số ngẫu nhiên để nhận vật phẩm trong game (gacha) đang ngày càng phổ biến, thu hút đông đảo game thủ nhưng cũng gây lo ngại về chi tiêu vượt tầm kiểm soát. Nhiều người nghi ngờ gacha game là một hình thức giải trí mang yếu tố may rủi tương tự cờ bạc, có thể dẫn đến tình trạng đầu tư mất kiểm soát và nảy sinh khó khăn tài chính.
Gacha game và yếu tố may rủi
Khái niệm gacha xuất phát từ mô hình gachapon tại Nhật Bản, nơi người chơi bỏ tiền để quay và nhận đồ chơi ngẫu nhiên. Trong gacha game, cơ chế tương tự được áp dụng: người chơi dùng tiền thật hoặc tiền ảo để “quay” và hy vọng giành được vật phẩm hiếm. Tính ngẫu nhiên khiến nhiều người hào hứng, nhưng đồng thời tỷ lệ xuất hiện vật phẩm quý thường ở mức rất thấp, thậm chí dưới 1% trong các tựa game như Genshin Impact, Honkai: Star Rail, hoặc Blue Archive…
Nhà phát triển thường triển khai các banner giới hạn thời gian để thu hút chi tiêu, bởi nếu bỏ lỡ nhân vật hoặc vũ khí hiếm trong đợt này, người chơi có thể phải chờ rất lâu cho lần quay trở lại. Chính chiến lược đó làm gia tăng áp lực phải nạp để không bỏ lỡ nội dung quan trọng.
Tâm lý chi tiêu trong gacha game
Gacha game dựa vào nhiều khía cạnh tâm lý. Khi đã đầu tư thời gian và tiền bạc để quay gacha, người chơi có xu hướng không muốn dừng, do tư tưởng “nếu bỏ cuộc coi như lãng phí công sức trước đó”. Cơ chế phần thưởng giới hạn thời gian hoặc sự kiện mở rộng tỉ lệ quay vật phẩm hiếm cũng tạo hiệu ứng sợ bỏ lỡ (FOMO), khiến không ít người sẵn sàng nạp thêm tiền.
Hệ thống đảm bảo (pity system) giúp người chơi nhận vật phẩm hiếm sau một số lượt quay nhất định. Mặc dù tránh được trường hợp quay mãi vẫn không trúng, cơ chế này cũng dễ thúc đẩy người ta nạp thêm để nhanh đạt đủ mốc bảo hiểm, kéo theo việc chi tiêu liên tục.
Dù gacha game mang đến trải nghiệm hồi hộp, kích thích khi không biết vật phẩm tiếp theo là gì, yếu tố may rủi lại làm dấy lên nhiều quan ngại về chi phí. Người chơi trẻ tuổi hoặc thiếu kinh nghiệm quản lý tài chính rất dễ rơi vào cảnh phải chi tiêu quá đà.
Dữ liệu của Sensor Tower cho thấy nhiều tựa game di động như Honor of Kings thu về hàng trăm triệu USD trong một tháng, chủ yếu từ các sự kiện gacha thu hút người dùng mạnh tay nạp để giành vật phẩm giới hạn thời gian.
Góc nhìn từ game thủ
Phương Thanh (25 tuổi) từng nạp khoảng 1,5 triệu đồng mỗi lần quay gacha. Có lúc trúng vật phẩm hiếm, cô phấn khích nhưng cũng xót tiền; khi không may, cô lại rót thêm, mong gỡ gạc. Cuối cùng, Phương Thanh từ bỏ gacha vì mất quá nhiều thời gian và tiền bạc.
Trái lại, Thanh Hải (28 tuổi) cho biết anh chi 3 triệu đồng chỉ để lấy nhân vật yêu thích, nhưng luôn đặt ngân sách cụ thể. Hải dựa vào hiệu ứng thời gian của banner để cân nhắc khả năng tài chính, cố tránh tâm lý quay thêm lần nữa, đồng thời lưu ý mục đích chơi vì sức mạnh nhân vật hay chỉ sưu tầm. Theo anh, việc kiểm soát chi tiêu bằng cách đặt hạn mức rõ ràng giúp gacha vẫn là thú vui giải trí mà không trở thành áp lực.
Khảo sát cho thấy game thủ có kinh nghiệm thường đề ra mức chi cố định mỗi tháng, thay vì bấm nạp liên tục. Một số người tìm hiểu tỷ lệ xuất hiện vật phẩm, đọc đánh giá để tránh bị cuốn theo hiệu ứng ngẫu nhiên hoặc “banner hấp dẫn”. Tâm lý khi gần đủ lần quay bảo hiểm, cứ nạp thêm cũng cần được tiết chế. Nhiều người chỉ quay gacha khi sẵn sàng hoặc khi nhân vật đó thực sự cần thiết cho lối chơi.
Các quy định kiểm soát gacha toàn cầu
Trên thế giới, một số quốc gia áp dụng chính sách quản lý gắt gao nhằm giảm rủi ro từ gacha:
• Bỉ, Hà Lan: Cấm cơ chế mở hộp (loot box) vì xem là cờ bạc. Nhiều game buộc phải thay đổi nội dung khi phát hành tại hai nước này.
• Nhật Bản: Từ năm 2012, luật đã cấm một số hình thức gacha bộ sưu tập, dù nhiều cơ chế tương tự vẫn được chấp nhận nhưng phải công khai tỷ lệ trúng thưởng.
• Trung Quốc: Buộc các nhà phát triển công khai chi tiết tỷ lệ thưởng và áp dụng giới hạn chi cho người dưới 18 tuổi. Hệ thống bảo hiểm thất bại cũng phải rõ ràng, nhằm tránh khiến người chơi quay vô tội vạ.
Tương lai gacha game
Gacha game sẽ còn phát triển nhờ tính giải trí và doanh thu khủng dành cho nhà phát triển. Tuy vậy, áp lực minh bạch cũng càng lúc càng lớn. Nhiều nhà làm game bị yêu cầu công bố chi tiết cơ chế, bảo vệ quyền lợi người chơi, đồng thời khuyến khích tinh thần chơi có trách nhiệm. Không ít game thủ kỳ vọng gacha game sẽ vượt khỏi sự mập mờ trong vấn đề tỉ lệ trúng thưởng hoặc sự kiện giới hạn thời gian, tiến tới một môi trường giải trí cân bằng hơn.
Tóm lại, gacha game vẫn là lựa chọn giải trí thu hút với nhiều ưu thế về mặt cảm xúc, đặc biệt khi người chơi may mắn nhận được vật phẩm mong muốn. Song, nếu thiếu kỹ năng quản lý tài chính hoặc bị cuốn theo tâm lý “thêm chút nữa”, game thủ có thể rơi vào tình huống dở khóc dở cười về kinh tế. Trách nhiệm chia đều cho cả nhà sản xuất lẫn người chơi. Chỉ khi hai bên cùng minh bạch và thận trọng, gacha game mới thật sự trở thành sở thích lành mạnh chứ không phải cạm bẫy thời đại số.
