Ba cá thể bạo sói (Dire wolf) to lớn từng tuyệt chủng ở Bắc Mỹ đã được “tái sinh” nhờ công nghệ chỉnh sửa gene, đánh dấu cột mốc chưa từng có trong lịch sử sinh học hiện đại.
Theo công bố ngày 8.4 của công ty công nghệ sinh học Colossal Biosciences (trụ sở tại Dallas, Mỹ), các nhà khoa học đã tạo ra ba con sói con mang đặc điểm gene của loài sói tiền sử Aenocyon dirus (sói dire wolf, hay bạo sói), loài từng truyền cảm hứng cho sinh vật hư cấu trong phim Game of Thrones. Đây là lần đầu tiên thế giới chứng kiến một loài động vật tuyệt chủng được hồi sinh thành công bằng công nghệ de-extinction.
Từ hóa thạch đến sinh vật sống
Để tạo ra những “bạo sói con hậu thế”, các nhà khoa học tại Colossal đã sử dụng DNA chiết xuất từ răng và hộp sọ hóa thạch có niên đại 13.000 và 72.000 năm. Nhóm nghiên cứu sau đó so sánh bộ gene hoàn chỉnh của loài bạo sói tiền sử với các loài sói xám, cáo và linh cẩu hiện đại để xác định những đặc điểm đặc trưng của dire wolf như lông dày màu trắng, hộp sọ rộng và hàm răng khỏe.
Dựa trên các đặc điểm gene xác định được, các nhà khoa học đã chỉnh sửa tế bào của sói xám bằng công nghệ CRISPR, tiến hành 20 chỉnh sửa trên 14 gene. Sau đó, họ nhân bản tế bào chỉnh sửa thành các phôi và cấy vào chó nhà lai giống lớn – được sử dụng như những “mẹ mang thai hộ”.
Kết quả, hai con bạo sói đực chào đời vào ngày 1.10.2024, và một con cái ra đời vào ngày 30.1.2025. Các cá thể này hiện được nuôi dưỡng trong khu vực ẩn danh rộng 2.000 mẫu Anh, được bảo vệ nghiêm ngặt bằng hàng rào cao 3 mét, hệ thống camera giám sát và máy bay không người lái. Khu nuôi được Bộ Nông nghiệp Mỹ cấp phép và được Hội Nhân đạo Mỹ xác nhận.
Không phải bản sao tuyệt đối, mà là bản sao “chức năng”
Beth Shapiro, Giám đốc khoa học của Colossal, cho biết mục tiêu của công ty không phải là tái tạo một loài có bộ gene trùng khớp 100% với tổ tiên đã tuyệt chủng. Thay vào đó, họ muốn tạo ra những cá thể mang “bản chất chức năng” của loài gốc – tức là mang các đặc điểm di truyền và ngoại hình then chốt.
“Chúng tôi đã xác định và tái tạo thành công 20 biến thể gene quan trọng, đủ để khôi phục những đặc điểm hình thái chủ đạo của loài bạo sói”, bà Shapiro nói. “Đây không phải là sự sao chép hoàn hảo, nhưng đủ để gọi đó là một dạng hồi sinh sinh học.”
Theo Colossal, các bạo sói con được tạo ra có đến 99,9% bộ gene giống sói xám hiện đại. Tuy nhiên, sự khác biệt nhỏ về gene đã đủ để tạo ra những đặc điểm ngoại hình giống loài đã tuyệt chủng hơn 12.000 năm trước.
Mở ra kỷ nguyên de-extinction
Sự kiện tái sinh loài bạo sói được đánh giá là bước tiến mang tính lịch sử trong nỗ lực khôi phục các loài đã tuyệt chủng. Trước đó, Colossal từng công bố tham vọng hồi sinh voi ma mút lông xoăn, chim dodo và hổ Tasmania. Công ty này đã huy động được hơn 435 triệu USD kể từ khi được thành lập năm 2021 bởi nhà khởi nghiệp Ben Lamm và nhà di truyền học George Church (ĐH Harvard).
Bên cạnh các dự án gây tranh cãi về đạo đức, Colossal cũng đã ứng dụng công nghệ này để phục vụ bảo tồn: hai lứa sói đỏ – loài sói nguy cấp nhất tại Mỹ – đã được nhân bản thành công bằng phương pháp ít xâm lấn hơn, rút kinh nghiệm từ nghiên cứu dire wolf.
Giáo sư Michael Knapp, Đại học Otago (New Zealand), cho rằng công nghệ chỉnh sửa gene có thể giúp cải thiện khả năng sống sót của các loài quý hiếm bằng cách loại bỏ đột biến có hại hoặc thêm gene giúp thích nghi với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo về rủi ro khi gene mới có thể dẫn đến những hệ quả không lường trước, và sinh vật hồi sinh sẽ không còn môi trường sống nguyên bản như trước kia.
Loài sói mới có thể trở lại tự nhiên?
Hiện các sói dire wolf của Colossal vẫn đang sống tách biệt và được theo dõi chặt chẽ. Dù có ngoại hình ấn tượng và bản năng săn mồi chưa bộc lộ hoàn toàn, các chuyên gia thừa nhận khả năng đưa chúng trở lại hệ sinh thái là rất thấp.
Giáo sư triết học môi trường Christopher Preston, Đại học Montana, nhận định: “Chúng tôi còn chưa thể duy trì quần thể sói xám ổn định ở Montana, thật khó để tưởng tượng việc thả sói dire wolf ra ngoài thiên nhiên. Điều quan trọng là cần xác định rõ vai trò thực sự của những sinh vật hồi sinh này.”
Tuy vậy, những bước đi táo bạo của Colossal đang góp phần hiện thực hóa giấc mơ “hồi sinh” những loài vật tưởng chừng đã mất đi mãi mãi – mở ra một kỷ nguyên mới đầy tranh cãi nhưng cũng đầy hứa hẹn của sinh học hiện đại.
